Gorcumse schilders in de zeventiende eeuw
In de 17de eeuw
was Gorinchem een bekende handels- en garnizoensplaats, gelegen op het kruispunt van Holland, Gelderland en Brabant. Agrarische producten uit de omgeving werden op de Gorcumse markten verhandeld. Ook als doorvoerroute naar het zuiden, naar Brussel en Parijs en naar het oosten, naar de Duitse staten nam Gorcum een belangrijke plaats in. Bovendien was de Merwede een druk bevaren rivier wat op een schilderij van Jan van Goyen uit 1650 goed te zien is. Evenals in andere steden in de Republiek waar nijverheid en handel tot bloei kwamen, ontwikkelde er zich in Gorcum een cultureel klimaat waaruit grote schilders voortkwamen. Niet alleen werden in Gorcum beroemde schilders geboren die zich uiteindelijk in andere steden hebben gevestigd zoals Abraham Bloemaert, Jan van der Heyden en Cornelis Saftleven, maar schilders zoals Aert van der Neer, Gerard van Kuijl en Jacob van der Ulft, allen in Gorcum geboren, werkten ook lange tijd in hun geboortestad.
Gorcumse kunstenaars
Het is opmerkelijk te constateren dat de Gorcumse kunstenaars schilderijen maakten die pasten in de Europese kunsthistorische ontwikkeling van die tijd zoals het Caravaggisme van Gerard van Kuijl en van Abraham Bloemaert, het Italianisme van Hendrick Verschuring en van Jacob van der Ulft en het Classicisme van Jan van der Heyden.
Om een beter inzicht te krijgen in de Gorcumse schilders en hun schilderijen volgt hieronder een overzicht van de bekendste kunstenaars. Voor de tekst is o.a. gebruik gemaakt van het Schilderslexicon van de Heer P.Groenendijk uit Utrecht.
Bekendste Gorcumse schilders en hun schilderijen
Klik de naam voor meer informatie en grotere beeld.
 Abraham Bloemaert: De aanbidding van de herders |
Abraham Bloemaert |
 Govert Dircksz Camphuysen: Vee bij boerderij |
De familie Camphuysen |
 Nicolaes van Haeften: Familie |
Nicolaes van Haeften: |
 Jan van der Heyden: Stadhuis op de Dam |
Jan van der Heyden |
 Gerard van Kuijl: Slimheid gaat boven kracht |
Gerard van Kuijl |
 Jan Meerhout: Gezicht op Schelluinen |
Jan Meerhout |
 Aert van der Neer: IJsgezicht |
Aert van der Neer
|
 Jan Olis: Portrait van een jonge man met een baret |
Jan Olis |
 Cornelis Saftleven: Duet |
Cornelis Saftleven |
Jacob van der Ulft |
|
 Hendrick Verschuring: Een ruiter bij een bedelares |
Hendrick Verschuring
|
 Anthonie Verstraelen: IJsgezicht |
Anthonie Verstraelen |
 Mattheus Wijtmans: Kinderen op een terras bij een landhuis |
Mattheus Wijtmans ’s Hertogenbosch, 1638 - Utrecht, 1689 |
Overige schilders:
Er zijn enkele schilders die in Gorinchem zijn geboren en daar ook gewerkt hebben, maar die weinig bekendheid genieten zoals Jan Rutgerszoon van Niwael. In Nederlandse musea zijn nauwelijks werken van hem, het Centraal Museum in Utrecht uitgezonderd. Daar is een schilderij aanwezig, olie op paneel dat gesigneerd en gedateerd 1646 is en dat als titel ‘Vanitas’ heeft. Van Niwael is in circa 1595 in Gorinchem geboren en in ongeveer 1674 overleden.
Jan van Dalen werd in ongeveer 1611 in Gorinchem geboren. Naast landschappen schilderde hij met name portretten, stads- en familiewapens en stillevens. Waarschijnlijk heeft Van Dalen van 1643 tot zijn dood in circa 1677 in Gorinchem gewoond. Het is niet bekend of er schilderijen van Van Dalen in Nederlandse musea aanwezig zijn.
In de litteratuur worden nog enige schilders genoemd die in Gorinchem geboren zijn zoals Dirk Govertszoon van Heel en Jan Marienhof, maar van deze schilders zijn weinig schilderijen bekend, zodat wij aan deze schilders vooralsnog geen verdere aandacht schenken. Ook van Johan Haensbergen wordt gezegd dat hij in Gorinchem geboren kan zijn. Verder onderzoek is nodig.